W Nowej Rudzie mieszka niemal 22 tys. mieszkańców, co czyni ją drugim po Kłodzku miastem pod względem liczby ludności w powiecie kłodzkim, oraz piętnastym w województwie dolnośląskim. Jak widać to nie taka mała mieścina, chociaż jeszcze kilkadziesiąt lat temu, Nowa Ruda tętniła większym życiem. 

Jeszcze w latach 90. XX wieku Nowa Ruda znana była z górnictwa węgla kamiennego. Działająca w mieście Kopalnia Węgla Kamiennego „Nowa Ruda” należała do Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego, które działało prężnie również na terenie pobliskiego Wałbrzycha. Zagłębie jednak upadło, a lokalna społeczność znalazła się w trudnej sytuacji. Tłumaczono to względami ekonomicznymi, chociaż wyjaśnienia były dla ludzi niewystarczające. Wielu straciło pracę, a całe miasto zostało odcięte od jednej z najważniejszej siły, która dostarczała mu niezbędne warunki do życia. 

Decyzję o zamknięciu kopalni dość trudno było zrozumieć mieszkańcom, ponieważ pokłady węgla pod dolnośląską ziemią pozwalały jeszcze na długie lata wydobycia. A bez węgla miasto traciło przecież swojego ducha. 

Na szczęście Nowa Ruda nie podupadła i ciągle się rozwija, próbując odnaleźć się w dzisiejszych czasach. To miasto o pięknej historii, architekturze, zabytkach i niepowtarzalnym klimacie. 

O tym co warto zobaczyć w Nowej Rudzie pisaliśmy już wcześniej. Teraz pora na inne atrakcje, które zdecydowanie trzeba zaliczyć będąc w Nowej Rudzie. 

Turystyczna Kopalnia Węgla

Wracając do tematu górnictwa, Turystyczna Kopalnia Węgla to bardzo ważna atrakcja turystyczna Nowej Rudy, która przypomina o przeszłości ściśle związanej z wydobyciem węgla kamiennego. Noworudzka kopalnia to jeden z najstarszych takich zakładów w Polsce. Jego historia znana jest aż od 1434 roku. 

Ostatni górnicy wyjechali z noworudzkiej kopalni w 1995 r. i wtedy też zakończyła się kilkusetletnia historia pracy tego zakładu. Na szczęście już w 1996 r. osoby związane z zakładem utworzyły tutaj Muzeum Górnictwa.

Zwiedzanie kopalni dzieli się na dwie części – muzealną i podziemną. Pierwsza sala wystawowa dotyczy samego węgla. Turyści dowiadują się jak wygląda proces powstawania węgla oraz zdobywają informacje na temat jego właściwości. Wśród eksponatów znajdują się, między innymi, autentyczne odciski paproci, skrzypów i widłaków sprzed 300 milionów lat, węgle oraz wiele minerałów. Kolejna sala dotyczy historii górnictwa, natomiast ostatnia to dyspozytornia, zwana „sercem kopalni”. Można tam zobaczyć oryginalny sprzęt górniczy. Wiele z urządzeń można nadal włączyć i w huku ich pracy wyobrazić sobie, jak trudna musiała być codzienność pracowników tego zakładu. Ciągle działa przenośnik, kombajn górniczy, młoty pneumatyczne i lutnia wentylacyjna oraz górnicza kolejka wąskotorowa.

Jedną z największych atrakcji kopalni jest żółta kolejka, która niegdyś woziła górników na miejsce pracy, a dzisiaj służy turystom. Poza podziemną częścią kopalni, zwiedzać można też dawne pomieszczenia administracyjne, np. dyspozytornię kopalni. W tym samym budynku działa również bufet.

Niebezpieczna kopalnia

Warto wiedzieć, że kopalnia w Nowej Rudzie była okryta złą sławą. Praca w niej była bardzo niebezpieczna. W podziemiach były potężne składy dwutlenku węgla, których wyrzuty doprowadzały do wielkich katastrof. Dość często zdarzały się również wybuchy metanu. Z tego powodu kopalnia w Nowej Rudzie należała do najniebezpieczniejszych w Europie. Statystyki mówią że w ciągu 37 lat (od 1908 do 1945 r.) nastąpiło aż 596 wyrzutów skał! To średnio jeden taki wypadek na miesiąc. Najtragiczniejsza katastrofa zabiła w 1941 r. około 187 ludzi. 

Ponieważ przewodnicy bardzo angażują się w opowiadanie i oprowadzanie, zwiedzanie kopalni jest z całą pewnością jednym z najlepszych miejsc, które warto zobaczyć będąc w Nowej Rudzie. Wizyta w kopali to dość pouczające i interesujące doświadczenie. 

Turystyczna Kopalnia Węgla pragnie przypomnieć o noworudzkim dziedzictwie, przekazywać je kolejnym pokoleniom, które już nie zetknęły się z kopalnią i być ważnym punktem na kulturalnej mapie Nowej Rudy i Kotliny Kłodzkiej.

Wieża widokowa na Górze Wszystkich Świętych

Obok wieży widokowej na Górze św. Anny warto zwiedzić drugą zlokalizowaną na Górze Wszystkich Świętych. W tym przypadku dystans do przejścia jest już znacznie większy. Jeśli lubisz spacery i chodzenie po górach, to z pewnością miejsce dla ciebie.

Trasa przebiega również przez Górę Świętej Anny i liczy sobie 14 kilometrów. Można więc zaliczyć dwie wieże za jednym zamachem. Spacer będzie trwał około pięciu godzin. 

Góra Wszystkich Świętych to najwyższe wzniesienie znajdujące się w granicach Nowej Rudy. Mierzy aż 648 m n.p.m., a na jej szczycie zbudowano kamienną wieżę widokową. Wieża stanęła staraniem sekcji Kłodzkiego Towarzystwa Górskiego ze Słupca w 1913 roku. Do jej budowy również użyto czerwonego piaskowca (ten sam zabieg co na Górze Świętej Anny). Sama wieża ma około 15 metrów, a z jej czubka można podziwiać naprawdę niesamowity widok. Poniżej szczytu znajduje się Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej z bardzo ciekawym wnętrzem. 

Dojście do wieży widokowej jest z pewnością warte trudu. Po drodze można ujrzeć w jak cudownej lokalizacji położona jest Nowa Ruda.

Hałda KWK „Nowa Ruda” i Ruda Góra

Mówiąc o Nowej Rudzie, nie można zapomnieć o jej węglowej przeszłości. Obok Kopalni Węgla, symbolem dawnego panowania górnictwa na tych terenach jest górująca nad miastem Ruda Góra sąsiadująca z hałdą dawnej kopalni „Nowa Ruda”. 

Ze szczytu kopalnianej hałdy świetnie widać Nową Rudę i otaczające miasto góry. To kolejny punkt do zaliczenia dla fanów pieszych wędrówek. Spacer czarnym szlakiem to ciekawa, alternatywna trasa dla osób chcących przejść z Turystycznej Kopalni Węgla do centrum Nowej Rudy. 

Niestety w ostatnich latach wciąż słyszy się o niebezpieczeństwie związanym z hałdą. Ci co nie lubią ryzyka, może lepiej, żeby sobie odpuścili, chociaż na ciekawskich nie ma rady. Wśród węgla i innych kamieni na górze, można znaleźć liczne skamieniałości z widocznymi śladami paproci. 

Potężna hałda w Nowej Rudzie Słupcu ma już ponad 100 lat. Posiada ponad 10 milionów ton kamieni. Temperatura we wnętrzu hałdy sięga aż 1300 stopni. Cały czas wydobywają się z niej trujące gazy. Poprzez nacisk skalny hałda ulega samozapłonowi, ponieważ człowiek nie jest w stanie idealnie oddzielić kamienia od węgla. Ponieważ tego węgla jest w hałdzie jeszcze trochę to poprzez ciśnienie hałda się rozgrzewa i węgiel w środku się może się zapalić. Taki przypadek miał miejsce w latach 70. ubiegłego wieku.

Co warto zobaczyć w okolicach Nowej Rudy?

Zamek Sarny

Zamek położony jest na skalnym występie zbocza w dolinie rzeki Ścinawki pomiędzy Górami Sowimi a Stołowymi. Zamek Sarny jest jednym z najciekawszych architektonicznie historycznych kompleksów pałacowo-folwarcznych w obecnych granicach Dolnego Śląska.

W 1590 r. Fabian von Reichenbach skończył budowę dworu renesansowego z fortyfikacjami, który stał się bazą dzisiejszego zamku. Sklepienia krzyżowe na parterze przetrwały do dnia dzisiejszego bez żadnych przekształceń. Zamek przez kolejne stulecia był przebudowywany i otwierany, kiedy nastąpiły spokojniejsze czasy. 

Do terenu zamkowego i folwarcznego należy również park zabytkowy z dziesięcioma pomnikami przyrody – ok. 300-letnimi dębami szypułkowymi.

Przez większość swojego istnienia zamek należał do zamożnej rodziny hrabiów von Götzen, z której wywodziło się wielu Starostów Kłodzkich. To właśnie tutaj w 1866 r. urodził się Gustaw Adolf hr. Götzen, późniejszy kolonialny gubernator Niemieckiej Afryki Wschodniej. Ród doprowadzili Sarny do rozkwitu, rozbudowując rezydencję, dobudowując pałac letni jak i w XVIII wieku Kaplicę św. Jana Nepomucena, bogato ją dekorując polichromią. 

Po 1945 r. zespół Sarny stał się własnością Skarbu Państwa. Po likwidacji Państwowych Gospodarstw Rolnych obiekt bardzo podupadł, stając na skraju zawalenia. Od początku 2014 r. znajduje się w posiadaniu fundacji założonej przez trzy osoby prywatne i jest w trakcie obliczonej na ok. 20 lat rewitalizacji.

Zamek Sarny jest aktualnie ciekawym miejscem w okolicach Nowej Rudy, w którym szczególnie w lecie tętni kulturalne życie. Odbywa się tu wiele koncertów, chociażby takich jak Międzynarodowa Letnia Szkoła Muzyki Dawnej czy cykl „Muzyka Dawna w Hrabstwie Kłodzkim”w wykonaniu Zespołu Męskiego Gregorianum.

Twierdza Srebrna Góra

Twierdza Srebrna Gόra jest unikatowym obiektem w skali dziedzictwa kulturowego Europy i jedną z najważniejszych atrakcji Dolnego Śląska.

Twierdza powstała w XVIII wieku i należała do najnowocześniejszych tego typu fortyfikacji w Europie. Największy podziw budził i nadal budzi potężny Donjon, jeden z najciekawszych obiektόw fortyfikacji epoki nowożytnej. Obiekt posiadał ogromną ilość zabudowań, takich jak magazyny, studnie, zbrojownia, kaplica, więzienie, szpital, piekarnia, browar, warsztaty rzemieślnicze czy prochownia. Dzięki temu fort był całkowicie samodzielny i samowystarczalny. W jego wnętrzu mieściło się 3,756 żołnierzy, olbrzymie zapasy amunicji, opału i żywności.

W 2002 roku został powołany pierwszy w kraju Forteczny Park Kulturowy w Srebrnej Gόrze, organizacja, która ma swój ogromny wkład w działania na rzecz renowacji i zagospodarowania fortyfikacji. Duże znaczenie dla promocji twierdzy miało też powołanie w 2007 roku srebrnogórskiej grupy rekonstrukcyjnej – Infanterie – Regiment von Alvensleben odwołującej się swoimi strojami do garnizonu, który stacjonował na twierdzy w okresie wojny francusko – pruskiej.